مقدمه
کشور ما از معدود کشورهایی است که در آن از محصولات فرعی کشت برنج از جمله سبوس برنج استفاده مطلوب و اقتصادی بعمل نمی‌آید. سبوس برنج از فرآورده‌های جنبی کارخانجات برنجکوبی است که حدود 10% وزنی هر دانه شلتوک را شامل می‌شود و حاوی 25-15 درصد روغن است. این روغن به جهت اثرات دارویی مثبت از جمله کاهش کلسترول و چربی خون، غذای سلامتی، روغن قلب نامیده می‌شود. روغن سبوس برنج از مواد با درجه آلرژی زایی بسیار کم محسوب شده و در تغذیه کودکان مفید است. دوام روغن سبوس برنج زیاد است و به راحتی فاسد نمی‌شود . همچنین مسایل ایمنی روغن سبوس برنج بوسیله کمیته FDA/WHO اداره امور دارویی و غذایی سازمان بهداشت جهانی مورد بررسی قرار گرفته و ایمنی آن برای مصرف انسان بدون هیچگونه عوارض جنبی مورد تأیید قرار گرفته است.دراین مقاله به بررسی روش های استخراج لیپیدها از سبوس برنج ،انواع و ویژگی های روغن سبوس برنج می پردازیم.
روش های استخراج
لیپیدها به صورت اجسام کروی شکل یا قطرات چربی به قطر کم تر از 5/1 میکرومتر در لایه آلرون و کوچک تر از 7/0 میکرو متر در جنین دانه برنج حضور دارند. علاوه براین، رنگ دیواره یاخته ای آندوسپرم به دلیل وجود رنگ لیپیدهاست. بیش ترلیپیدهای آندوسپرم درون دانه ، به اجسام پروتئینی متصل بوده ولی دانه های نشاسته نیز با آن ها دارای پیوندند.
لیپیدها عموما به دونوع: لیپیدهای غیر نشاسته ای که عمدتا در لایه آلرون و جنین به صورت اجسام کروی یا قطرات چربی وجود دارند و لیپیدهای نشاسته ای، طبقه بندی می شوند. علاوه براین، موریسون در سال 1981 اصطلاح لیپیدهای سطحی نشاسته را برای لیپیدهای غیر نشاسته ای که همراه با لیپیدهای نشاسته ای داخلی یا لیپیدهای داخلی دانه های نشاسته ای وجود دارند، به کاربرد.
حلّال های غیر قطبی نظیر دی اتیل اتر، اتر نفت و مخلوط کلروفرم – متانول به نسبت حجمی 1:2 لیپیدهای غیر نشاسته ای را به آسانی از دانه خشک استخراج می کنند. لیپیدهای غیر نشاسته ای باقی مانده را با آب اشباع از بوتانول به مدت زمان 35 دقیقه تا یک ساعت در 30 – 25 درجه سانتی گراد به مقدار بیش تری می توان استخراج کرد.پس از استخراج لیپیدهای غیر نشاسته ای می توان لیپیدهای نشاسته ای را نیز با آب اشباع از بوتانول استخراج کرد. اگرچه آب اشباع از بوتانول در استخراج لیپیدهای پروتئینی داخلی گندم به مدت 5 شبانه روز در 4 – 2 درجه سانتی گراد نتایج تحسین برانگیزی نشان داده است، اما برای استخراج تمامی لیپیدهای نشاسته ای داخلی برنج تحت چنین شرایطی به 105 × 5/2 ساعت زمان نیاز دارد. پس از دوبار استخراج لیپیدهای آرد برنج حل شده در پروناز با آب اشباع از بوتانول به مدت 12 ساعت در درجه حرارت معمولی می توان 85 – 83 در صد لیپیدهای برنج های واکسی و 86 – 50 درصد لیپیدهای برنج های غیرواکسی را جدا نمود.
درجه بندی روغن سبوس برنج
روغن سبوس برنج براساس استاندارد هندوستان به درجات مختلف شامل روغن تصفیه نشده ممتاز، روغن خام درجه 1 و روغن خام درجه 2 تقسیم می‌شود.
مواردکاربردانواع روغن سبوس برنج
روغن سبوس برنج در انواع مختلف عرضه می‌شود:
الف- روغن خام: روغن خام در تولید انواع صابونها، اسیدهای چرب و مصارف صنعتی دیگر بکار می‌رود.
ب- روغن نیمه تصفیه شده: در تهیه انواع صابونها، اسیدهای چرب افزودنی خوراک دام بویژه اسبهای مسابقه‌ای و موارد صنعتی بکار می‌رود.
ج- روغن تصویه شده: برای روغنهای خوراکی، صنایع دارویی و بهداشتی مناسب است. روغن تصفیه شده شفاف، دارای رنگی روشن و بدون بو با ویسکوزیته کم با طعم کمی شیرین می‌باشد. تقاضای فزاینده‌ای برای روغن سبوس بعنوان روغن پخت و پز و سالاد و نیز ماده اولیه تولید مارگارین وجود دارد. از طرف دیگر کاربرد صنعتی آن برای تهیه اسیدهای چرب نظیر اسیدهای استئاریک و اسید اولئیک، گلیسیرین و صابونهاو مخصوصاً پودر صابون نیز مورد توجه می‌باشد.
ویژگی‌های آن را می‌توان بشرح زیر برشمرد:
* روغن سبوس برای قلب مفید است، حاوی اوریزانول است که سبب کاهش کلسترول بد LDL و افزایش کلسترول خوب HDL و نیز کاهش تری گلیسیرید می‌شود.
*دارای نسبت ایده‌آل از اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع است.
* روغن سبوس برای پوست بسیار مفید بوده و حاوی اسکوالن است که سبب تقویت پوست شده و چروک افتادن را به تأخیر می‌اندازد.
* حاوی آنتی اکسیدان‌های طبیعی محافظ پوست است.
* حاوی 4- هیدروکسی- 3- متوکسی سینامیک است که سبب ترشحات هورمونی شده که تجدید جوانی را بدنبال دارد.
* ,حاوی توکوفرول است که سبب توازن سیستم عصبی می‌شود.
* حاوی توکوترینول است که خواص ضد سرطان و ضد التهاب خون دارد.
*مقدار کالری حاصل از این روغن در مقایسه با سایر روغنهای خوراکی، در موقع طبخ، 15% کمتر است.
منابع
1) Dominguez, H., M.J. Nunez, and J.M. Lema, Pretreatment to Enhance Oil Extraction from oilseeds:A Review ,Food Chem .49:271_286(1994).
2) Hanmoungiai, P., L. Pyle, and K. Niranjan, Extraction of Rice Bran Oil Using Aqueous Media, J . Chem Technol . biotechnol .75:384_52(2000).
3) Seetharamaiah ,G.S.,and J.V. Prabhakar, Oryzanol Content of Indian Rice Bran Oil and Its Extraction from Soap Stock. J.Food Sci. Technol. 23:270_273 (1986).

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: